Bir ÅŸiirden ÅŸarkıya dönüştürülmüş bir eser “Corrandes d’exili”; Türkçesiyle “Sürgün ÅŸarkıları”. Bana kalsa “Sürgün Ağıtları” diye çevirirdim. Hele ki Silvia Perez Cruz‘dan dinleyince baÅŸka türlüsünü düşünemiyorsunuz.
Silvia’yı ilk kez Barselona’da yaÅŸadığım sene “fado en catalan” adıyla verdiÄŸi bir konserde izlemiÅŸtim. Fado deyince bende akan sular duruyor tabii, çok farklı gelmiÅŸti Katalanca bu tarz yorum dinlemek…
Kendisi de Katalan olan Silvia, tam bir aÅŸk çocuÄŸuymuÅŸ. Ä°spanyol arkadaşımız bu ÅŸekilde tanımlamıştı. Annesi babası da müzisyen Silvia’nın, etnik olarak Katalan mı diye kontrol ettim deÄŸil. Annesi Murcia, babası Katalunya doÄŸumlu ama baba tarafı aslen Galiçyalıymış.
Bu ÅŸarkı ise karşıma Sami’nin 2014 yılında gönderdiÄŸi bir listede tekrar çıktı. Dinlemeye baÅŸladıktan sonra tüm bünyemin sarsıldığını fark ettim. Hala da dinlerken göz yaÅŸlarımı tutamadığım bir yorumu var Silvia’nın… Neyin sürgünü peki bu? Tam da tarihin içinden çıkıp gelen bir ÅŸiirden bu. Ä°spanya iç savaşında Cumhuriyetçiler tarafında yer alıp sürgüne gitmek zorunda kalan Joan Oliver i Sallarès / Pere Quart tarafından kaleme alınmış. Önce Fransaya oradan Buenos Aires ve Åžili’ye uzanan bir sürgün bu. Åžiir daha sonra LluÃs Llach tarafından seslendirilmiÅŸ. Silvia’da bu adaptasyonun üzerine kendi versiyonunu yapmış.
Buraya kendi çevirimi koyacağım, Türkçesini göremedim. Çeviriyi Ä°ngilizce, Fransızca ve Ä°spanyolca bilgime dayanarak yapıyorum, ama benimki tabii ki acemi bir deneme…
“Corrandes d’exili” (1947)
Una nit de lluna plena
tramuntà rem la carena,
lentament, sense dir re.
Si la lluna feia el ple,
també el féu la nostra pena.
L’estimada m’acompanya
de pell bruna i aire greu
(com una marededéu
que han trobat a la muntanya).
Perquè ens perdoni la guerra,
que l’ensagna, que l’esguerra,
abans de passar la ratlla,
m’ajec i beso la terra
i l’acarono amb l’espatlla.
A Catalunya deixÃ
el dia de ma partida
mitja vida condormida;
l’altra meitat vingué amb mi
per no deixar-me sens vida.
Avui en terres de França
i demà més lluny potser,
no em moriré d’enyorança,
ans d’enyorança viuré.
En ma terra del Vallès
tres turons fan una serra,
quatre pins un bosc espès,
cinc quarteres massa terra.
“Com el Vallès no hi ha res”.
Que els pins cenyeixin la cala,
l’ermita dalt del pujol;
i a la platja un tenderol
que bategui com una ala.
Una esperança desfeta,
una recança infinita.
I una pà tria tan petita
que la somio completa.
Sürgün Ağıtları
Dolunaylı bir geceydi,
dağların sırtında yürüyorduk
Yavaşça ve çıt çıkarmadan…
Ay gitgide büyüyordu,
tıpkı içimizdeki keder gibi..
Sevgilim de benimle geliyordu,
esmer teni ve olanca ciddiyetiyle
(Sanki daÄŸlarda bulunmuÅŸ olan
Meryem Ana misali..)
(Meryem Ana), yaptığımız bu savaşı affediyor,
ne kadar bu onu kanlar içinde bırakıp paramparça etse de…
Sınırı geçmeden önce son bir kez
yere oturup toprağı öpüyorum
ve omuzumla okÅŸuyorum
Ve Katalunya’yı terk ediyorum.
Ruhumun bir yarısı hala bir uykuda,
diğer yarısı benimle geliyor ki
en azından
yaÅŸayabilecek gücü bulayım…
Bugün Fransa topraklarında,
yarın kim bilir belki çok daha uzaklarda
Yok hayır, sıla hasretinden ölmeyeceğim,
hatta bu özlem yaşama sebebim olacak.
Vallès ‘de büyüdüğüm topraklarda,
üç tepe bir sıradağ,
dört çam kesif bir orman,
beş dönüm arsa çok fazla toprak ederdi
Vallès gibisi yoktur bu dünyada
Bırak çamlar koyu sarmalasın,
ve tepede bir inziva yerini
Sahildeki ÅŸemsiye
bir kanat gibi çırpsın
Tek bir ümit ki tamamen tükenmiş
Ebedi bir pişmanlık
Ve küçücük bir “vatan”
Rüyalarımda tüm detaylarıyla hatırlayabildiÄŸim…
Konserlerinde genelde hep kırmızı tonlarıyla görüyoruz Silvia’yı. Bence çok gidiyor tarzına. Bu ÅŸarkıyı Aynur DoÄŸan ile söyleseler çok ilginç bir düet ortaya çıkabilir. Hem tarz olarak hem de hikayesel olarak.
Bu aÅŸağıdaki video Silvia’nın 20li yaÅŸlarının ortalarında:
AÅŸağıda ise 30 yaşında artık…
2018’de Istanbul’da izlediÄŸim konserindeyse ise ÅŸarkı tamamen ağıt gibiydi. Yerde dizlerinin üzerinde çökerek söyledi tüm parçayı; arada aÄŸlama nöbetlerine giriyor sanıyordunuz o kadar duyguyu yansıtarak…
